Міфалагічныя вытокі купальскага абраду ў беларусаў.

Уводзіны

Сталае свята летняга сонцавароту, якое вядома яшчэ пад назвай Купалле, Купаллё, Іван ці Ян купальны - самае маляўнічае па колькасці прыгожых язычніцкіх звычаяў гадавое свята, дахрысціянская сутнасць якога засталася амаль не кранутай да нашых дзён. Першыя беларускія фалькларысты 18 ст. З. Даленга-Хадакоўскі і А. Меер сведчылі, што нашы землі палалі купальскімі вогнішчамі і што Купала найбольш часта ўпамінаецца ў песнях беларусаў. Назва свята справядліва звязваецца з культам Сонца - жыццядаўцы стваральных сіл прыроды. Купальскія вогнішчы і былі яго адлюстраваннем, увасабленнем, праз якія скакалі з магічнымі мэтамі, часцей за ўсё папарна. Іх дапаўнялі ўзнятыя на шастах палаючыя колы, паходні з берасты з іх вогненнымі кругамі, якія стварылі дзівосна-фантастычнае адлюстраванне Сонца на зямлі ў кароткую ноч з 6 на 7 ліпеня.

Свята Купалы прыналежыць да ліку самых ушанаваных, важных і «разгульных» свят у годзе. У ім прымала ўдзел усё насельніцтва, прычым традыцыя патрабуе актыўнага ўключэння кожнага ва ўсе абрады і дзействы, як правіла, звязаныя з вадой, агнём і раслінным мірам.

У гадавым каляндарным цыкле свята Купалы суадносіцца са «сталасцю» (Каляда –«нараджэнне» і «малалецтва», Вялікдзень – «юнацкасць», Купала – «сталасць», Таусень – «старасць», Каляда – «смерць» і ізноў «нараджэнне»). Перыяду «сталасці» адпавядаюць і такія паняцці як «шлюб», «жаніцьба» і інш.

Дата імпрэзы Купалы рухомая і звязаная з спалучэннем двух астранамічных падзей - летнім сонцастаяннем (22 чэрвеня) і найблізкім да яго поўняй. За аснову бярэцца дата сонцастаяння - гэтая галоўная падзея. Калі найблізкая поўня моцна абароніць ад 22 чэрвеня, то Купала святкуецца сапраўды па сонечнай даце, а калі поўня блізка да сонцастаяння (не далей 2-3 дзён назад і 7 - 10 дзён наперад), то святкуецца ў ноч спалучэння гэтых падзей. Калі Купала святкуецца ў перыяд спалучэння сонцастаяння і поўні, то гэта ўжо не проста Купала, але Вялікая або Моцная Купала.

Калі Купала Моцная, то асноўным містычным...

Спіс выкарыставанай літаратуры

1. Адамовіч Я.К. Рана на Івана...-Мінск, 2002

2. Барташэвіч Г.А. Беларуская народная паэзія веснавога цыкла і славянская фальклорная традыцыя. – Мн., 1985.

3. Беларускі народны каляндар / Аўт.-уклад. А. Лозка. – Мн.: Полымя, 1993.

4. Беларуская вусна-паэтычная творчасць: Падруч. для студэнтаў філал. спец. ВНУ / К. П. Кабашнікаў, А. С. Ліс, А. С. Фядосік і інш. – Мн., 2000.

5. Беларуская міфалогія: Энцыклапедычны слоўнік. – Мн., 2006.

6. Беларускі фальклор: Энцыклапедыя: У 2 т. – Мн., 2005—2006.

7. Беларускія народныя танцы, карагоды, гульні / Склад. В. С. Семенякоў. – Мн., 1989.

8. Беларусы. Т. 7. Вусная паэтычная творчасць / Г. А. Барташэвіч, Т. В. Валодзіна, А. І. Гурскі і інш. – Мн., 2004.

9. Бессонов П.А. Белорусские песни.

10. Валодзіна Т. В. Талака ў сістэме духоўнай культуры беларусаў. Мн., – 1997.

11. Васілевіч У. Беларускі народны каляндар. – Мн.: Ураджай, 1993;

12. Вількін Я. Р. Беларускія народныя гульні. – Мн., 1969.

13. Виноградова Л.Н., Толстая С.М. Иван Купала //Славянские древности: Этнолннгвнстический словарь. В 5томах. М., 1999. Т 2 С.363.

14. Гаврилов Д.А, Наговицын А.Е. БОГИ СЛАВЯН. ЯЗЫЧЕСТВО. ТРАДИЦИЯ. М.: Рефл-Бук, 2002, -464 с.

15. Гілевіч Н. С. Паэтыка беларускай народнай лірыкі. – Мн., 1975.

16. Гілевіч Н. С. Песні народных свят і абрадаў. – Мн., 1974.

17. Гурскі А. І. Тайны народнай песні. – Мн., 1994.

18. Гурскі А. І. Семантыка і паэтыка сямейнай лірыкі. – Мн., 2001.

19. Гусева Н.Р. Славяне и арьи: Путь богов и слов. – М.: Гранд, 2002

20. Кабашнікаў К. П., Фядосік А. С., Ліс А. С. і інш. Беларуская вусна-паэтычная творчасць: Падручнік для філалаг. спец. ВНУ. – Мн., 1998.

21. Казакова І.В. Беларускі фальклор. Курс лекцый. – Мн,. 2003.

22. Казакова І. В. Міфалагемы і магія ў беларускім абрадавым фальклоры. – Мн., 1997.

23. Коваль У.І., Новак В.С. Беларускія народныя святы і звычаі. – Гомель: Бел. агенцтва нав. – тэхн. і дзелавой інфармацыі, 1993;

24. Купальскія і пятроўскія песні /...