Ткацкая тэрміналогія ў беларускай мове: семантыка, структура.

Сярод разнастайных вынаходніцтваў чалавецтва на адным з першых месцаў стаіць вынаходніцтва вырабу тканіны. Вядома яно практычна ўсім народам з глыбокай даўніны. Першыя звесткі пра ткацтва вучоныя адносяць да VIII – III тысячагоддзя да нашай эры.
Прайшлі тысячагоддзі, але аперацыі па першнаснай падрыхтоўцы нітак, саміх этапаў прыгатавання тканіны такія ж самыя, што былі ў самыя даўнія часы. Напэўна, паступова, па крупінках, у суровай штодзённай барацьбе з прыроднымі ўмовамі за выжыванне спасцігаў чалавек практыку абыходжання са льном, адкладваючы ў памяці паспяхова зробленае, паўтараючы ў сотнях пакаленняў знойдзеную дробязь, спасцігаючы на практыцы розныя ўласцівасці валокнаў у разнастайных умовах і сітуацыях, фарміруючы сістэму работ, адбіраючы спадручныя сродкі, пакідаючы яўна карыснае. Вядома, вынік тысячагодніх пошукаў усяго чалавецтва, у якім сістэматызаваны вопыт меншай яго часткі, не мог быць геніяльна простым. Таму і жыве сістэма.
Сёння асноўным спосабам вырабу тканіны з’яўляецца машынная вытворчасць. З развіццём фабрык і заводаў і са з’яўленнем на рынку фабрычных вырабаў неабходнасць у саматканых вырабах адпала. Ручное ткацтва знікае і з побыту селяніна. Але мы, сучасныя людзі, не павінны забываць пра сваю багатую спадчыну, адзін з найбольш вядомых відаў народнага мастацтва – ткацтва – ў якім ўвасобілася неабдымная, вечна жывая душа народа, яго багаты, назапашаны стагоддзямі практычны вопыт і эстэтычны густ. Трэба павучыцца ў нашах продкаў, старажылаў, як пазбягаць наноснага, безгустоўнага, што было так не ўласціва ткацкім вырабам.
Цікавай і шматграннай з’ўляецца ткацкая тэрміналогія. На кожным этапе працы з тканінай ўжываліся свае тэрміны, паняцці. Знаёмства з імі пашырае кругагляд, уяўленне пра адзін з самых папулярных відаў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. У гэтым і заключаецца актуальнасць тэмы.
Варта адзначыць, што інфармацыі па дадзеным пытанні няшмат. Тэма грунтоўна не распрацавана, патрабуе асаблівай увагі з боку даследчыкаў. Асобныя...

У дадзенай рабоце было разгледжана ткацтва як від народнага мастацтва беларусаў, вылучана ткацкая тэрміналогія, створаны на аснове даследавання спецыяльны слоўнік, які ўключае 100 картак-дыялектаў з прыкладамі, размеркаванымі на 4 групы: 1) “Назвы прылад для апрацоўкі сыравіны, вырабу нітак, падрыхтоўкі іх да ткацтва”; 2) “Словы для абазначэння састаўных частак кроснаў”; 3) “Словы, якія абазначаюць вырабы ткацтва”; 4) “Працэсуальныя тэрміны”.
Былі разгледжаны этапы першаснай апрацоўкі лёну, асноўныя этапы перапрацоўкі трасты, прадзенне ніткі, тэхналагічная схема фарміравання тканіны. Кожнаму этапу працы з тканінай адпавядае свая тэрміналогія.
Беларуская культура шмат страціла за вякі сваёй многавекавой гісторыі. Тым не менш, кожны куток на Беларусі яшчэ не згубіў самабытнасць і непаўторнасць, захаваў моўныя, фальклорныя, этнаграфічныя і іншыя асаблівасці. Надзвычай важна, каб чалавек ужо змалку адчуваў і ўсведамляў сябе носьбітам культурнай традыцыі, якая складвалася напрацягу стагоддзяў ў той ці іншай мясцовасці. А гэта магчымым стане тады, калі моладзь будзе не толькі спасцігаць гатовыя веды пра сваю зямлю, але яшчэ сур´ёзна займацца пошукавай работай, даследчыцкай працай па вывучэнні свайго краю.
Спадзяемся, што наша праца паспрыяе захаванню слоў ткацкай лексікі, што суправаджалі жыццё кожнай жанчыны на працягу многіх стагоддзяў.
Наша праца, дае багаты ілюстрацыйны матэрыял пры вывучэнні ў курсе беларускай мовы тэм “Дыялектныя словы”, “Спецыяльныя тэрміны”, а таксама асобных тэм па гісторыі Беларусі.