Уваходжанне Беларусі ў склад Расійскай Імперыі

Перыяд далучэння Рэчы Паспалітай да Расіі мае важнае значэнне для Беларусі. Паміж гісторыкамі ўжо доўгі час вядзецца спрэчка аб месцы паўстання 1794 і яго ідэйнага натхняльніка Т.Касцюшкі ў беларускай гістарыяграфіі. З упэўненасцю можно сцвяржаць адзінае - вызваленчае паўстанне 1794 г. пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі было не толькі польскае, але і беларуска-літоўскае, гэта пацверджае актуальнасць дадзенай тэмы.
Нацыянальна вызваленчы рух пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі, выклікаюць неаслабную цікавасць як у айчынных, так і ў замежных даследчыкаў. У апошні час iснуе шмат навуковых прац, прысвечаных, менавiта, паўстанню1794 г. і ІІІ падзелу Рэчы паспалітай. У iх навуковыя даследчыкi у рознай ступенi закранаюць аспекты, якiя датычацца нацыянальнага, палiтыка-прававога боку пытання.
У кантрольнай рабоце пастаўлены наступныя мэты і задачы:
разгледзіць ход паўстання 1974 г., яго асноўныя вытокі і прычыны;
павказаць рознабаковыя погляды і аб’ектыўна даць аналіз паўстання пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі;
ахарактэрызаваць гістарычнае значэнне нацыянальна-вызваленчага руху і ІІІ падзела Рэчы Паспалітай.
Асновай работы паслужылі працы наступных даледчыкаў: Дзмітрачкова П.Ф. і Маразевіча В.Л. “Беларусь у другой палове XVII-XVIII стст.”, Шведа В.В. “Паміж Польшчай і Расіяй: грамадска-палітычнае жыццё на землях Беларусі (1772—1863 тт.)”, Юхо Я.А. “За вольнасць нашу і вашу: Тадэвуш Касцюшка”, Нарысы гісторыі Беларусі і інш. Выкарыстоўваліся, таксама, манаграфіі Бензярука А., Грыцкевіча А., апублікаваных у Беларускай мінуўшчыне і Беларускім гістарычным часопісе.

Такім чынам, у выніку трох падзелаў Рэчы Паспалітай Расійская імперыя змяніла геапалітычнае і дэмаграфічнае становішча, павялічыўшы сваю тэрыторыю на 466 тыс. кв. км і колькасць насельніцтва — на 5, 6 млн. чал.. Выбіты медаль з надпісам «отторженая возвратих» сведчыў аб дасягненні даўняй, ад цара Аляксея Міхайлавіча, мары аб далучэнні зямель Беларусі. Але вобраз Рэчы Паспалітай, якая знікла з геаграфічнай карты, будзе хваляваць не адно шляхецкае пакаленне моладзі (у тым ліку i на тэрыторыі былога ВКЛ) , для якой Рэч Паспалітая працягвала існаваць i за якую яна будзе праліваць кроў.
ВКЛ перастала існаваць. Страта незалежнасці адбьшася прыкладна па аднаму i таму ж сцэнарыю: 1) дыпламатычныя перамовы з будучымі захопнікамі тэрыторыі РП; 2) стварэнне там прарасійскай канфедэрацыі; 3) увод расійскіх войск на тэрыторыю РП; 4) анексія зямель Беларусі; 5) легалізацыя апошняга на сейме РП; 6) прысяга насельніцтва захопленых зямель расійскаму імператару. Насельніцтва зямель Белай Русі і Літвы апынулася ў краіне, якую Ф.Энгельс назваў «апошнім аплотам агульнаеўрапейскай рэакцыі», а У.Ленін — «турмой народаў». Беларусь апынулася паміж Польшчай, якая ўвасабляла заходнюю цывілізацыю і яе вольнасці, і Расіяй, якая ўяўляла сабою ўсходні, азіяцкі дэспатызм[19].
У заняпадзе Рэчы Паспалітай можна бачыць гістарычную заканамернасць спынення функцыянавання практычна замарожаных, незмяняльных палітычных структур. Прыклад Расійскай імперыі і прыклад Рэчы Паспалітай уяўляюць два шляхі развіцця феадалізму: таталітарны і дэмакратычны. І адзін, і другі забяспечваў жыццяздольнасць феадальнай сістэмы. Пры зараджэнні і развіцці новых капіталістычных адносін узнікла неабходнасць рэфармавання грамадства. Яно ж патрабавала падпарадкавання дзяржаве гаспадарчых і палітычных механізмаў, а значыць, моцнай цэнтральнай улады. Пры таталітарнай сістэме такая ўлада канцэнтравалася ў руках манарха-дыктатара (той жа Пётр I, Кацярына II), пры дэмакратычнай — размывалася (сейм з яго правам liberum...