Францішак Багушэвіч

Агульны стан культуры Беларусі пасля трох падзелаў Рэчы Паспалітай і далучэння беларускіх зямель да Расіі, характэрызуецца працягам забароны беларускай мовы , якая паступова змяняецца рускай. У ХІХст. на Беларусь пачынае пранікаць капіталістычны спосаб вытворчасці. Усе гэта прывяло да таго, што матэрыяльная культура значна апярэджвала культуру духоўную.
Асаблівасцямі духоўнай культуры таго часу з’яўляюцца: узнікненне і развіццё беларускай вызваленчай думкі і беларускай нацыянальнай ідэі. Імкненні народа адлюстроўваюцца у новай беларускай літаратуры — творах Яна Баршчэўскага, Яна Чачота, Паўлюка Багрыма, Уладзіміра Сыракомлі, Дуніна-Марцінкевіча.
Францішак Багушэвіч (1840—1900) — беларускі паэт, празаік, публіцыст і перакладчык, які жыў ў час найбольшага зацішша ў грамадзкім жыцці, аднак не паддаўся агульнаму настрою і заклікаў свой народ гарачым праўдзівым словам. Ён выступаў як пачынальнік крытычнага рэалізму і надаваў літаратуры вялікае значэнне. Паэт лічыў, што паэзія павінна праўдзіва адлюстроўваць жыццё народа і быць дзейснай сілай у выкрыцці сацыяльнай несправядлівасці, абуджэнні свядомых народных мас. У яго творчасці можна выдзеліць такія асноўныя тэмы: крытыка паслярэформеннай рэчаіснасці, несправядлівых царскіх законаў; паказ сацыяльнага становішча сялянства; выяўленне патрыятычных настрояў і пачуццяў. Францішак Багушэвіч імкнуўся абудзіць нацыянальную свядомасць беларусаў, павагу іх да роднай мовы, літаратуры, культуры. У прадмове да свайго зборніка «Дудка беларуская» ён з вялікай любоўю гаворыць аб нашай мове, аб тым, што яна нам Богам дадзена, што яна для нас святая і што пакідаць, адмаўляцца ад яе — вялікі грэх. «Мова наша такая ж панская і людская, як францазская альбо нямецкая… Не пакідайце ж нашай мовы, каб не ўмёрлі!» Паэт сцвярджае думку, што мова наша павінна жыць, бо каоі мы страцім яе, то перастанем звацца народам, бо народ, які страчвае сваю мову ўжо не народ.

Літаратура
1. Качаноўскі У.У. «Гісторыя культуры Беларусі». —Мн., 2004.
2. Ластоўскі В.Ю. «Кароткая гісторыя Беларусі». —Мн., 2003.
3. Шарова Н.С. «Гісторыя Беларусі: матэрыялы да экзамену». —Мн., 2007.
4. Яленская Н.У. «Матэрыялы па беларускай літаратуры для выпускнога экзамену за курс сярэдняй школы». —Мн.,2005.