Асноўныя рысы крымінальнага права беларусі (па статутах)

Актуальнасць дадзеннага даследавання абумоўлена асаблівай роляй Статутаў ВКЛ у гісторыі. У навуковых даследаваннях даволі рэдка закраналіся праблемы назначэння пакарання ў Беларусі феадальнага перыяду і часцей за ўсё ў выглядзе кароткай характарыстыкі асноўных палажэнняў інстытута крымінальнай адказнасці. Дбайнае вывучэнне дзяржавы і права Вялікага княства Літоўскага мае не толькі навуковае, але і практычнае значэнне. Чым больш мы будзем вывучаць гісторыю нашай краіны, тым менш будзе дапускацца памылак і промахаў ў заканадаўчай і іншых сферах жыцця ўсяго грамадства.
Мэта дыпломнай працы - комплексная характеристика становления и развития уголовного права ВКЛ. У адпаведнасці з пастаўленай мэтай у працы фармулююцца і вырашаюцца наступныя задачы:

Прагрэсіўнай рысай Дамовы 1229 з'яўляюцца яго парытэтныя пачаткі: купцы-замежнікі маюць у краіне знаходжання аднолькавы прававы статус, што падкрэсліваецца ў канцы кожнага артыкула словамі: «Таку правду взяти Русину и Ризе и на Гойском березе» (ст. 6).
Дагавор носіць ярка выражаны класавы характар, так як яго артыкулы усталёўваюць значна павышаную абарону жыцця вольнага чалавека ў параўнанні з рабом: па артыкуле 1, за забойства свабоднага чалавека штраф складаў 10 грыўняў срэбра, а за раба - 1 грыўню срэбра.
У залежнасці ад спісу і рэдакцыі Дамова мае 35 або 37 артыкулаў, якія змяшчаюць нормы крымінальнага, грамадзянскага, працэсуальнага і адміністрацыйнага права. Большасць артыкулаў прысвечана грамадзянскаму праву, у прыватнасці, дамове куплі-продажу (арт.арт 19, 21, 24-28, 30), пазыкі (арт.арт 15-18, 35, 36).
Вялікая ўвага ўдзелена і крымінальнаму праву, нормы якога прадугледжваюць розныя віды пакаранняў (смяротнае пакаранне, пазбаўленне волі, маёмасныя) за такія віды дзей, як злачынствы супраць асобы, маёмасці і маральнасці.
Нормы працэсуальнага права прадугледжваюць парадак ўзбуджэння справы, віды доказаў і гэтак далей.
У цэлым Дамова 1229, стварыўшы трывалую прававую аснову для развіцця гандлю, садзейнічаў яе пашырэнню, бо прадугледжваў такія прагрэсіўныя становішча, як забарона прымушаць купцоў-замежнікаў да ўдзелу ў ваенных паходах (арт. 32), без згоды прыцягваць іх да такіх відах доказаў, як паядынак, выпрабаванне жалезам (арт. 9), а таксама абмежаванне прымяненне-ня такога віду пакарання, як пазбаўленне волі (арт. 4 - «в дыбу его не сажати»).

Ацэньваючы крымінальнае права ВКЛ у XVI ст., У цэлым можна сказаць, што ён ўтрымлівае як прагрэсіўныя становішча, многія з якіх апярэджвалі свой час, так і негатыўныя рысы, уласцівыя любому феадальнаму праву (публічнасць ажыццяўлення пакарання, жорсткасць некаторых формаў смяротнага пакарання: чвартаванне, спаленьне і інш., наяўнасць цялесных пакаранняў, аб'яву вінаватага па-за законам і выгнанне за межы дзяржавы і інш.).
Нормы Статута - гэта яркае пацвярджэнне праяўлення закона дыялектыкі - адзінства і барацьба супрацьлегласцяў, бо ў ВКЛ у XVI ст. панаваў яшчэ феадалізм, але ў нетрах яго ўжо фармаваліся новыя грамадскія адносіны - буржуазныя. І гэта пераломны час, у якім знаходзілася феадальнае грамадства, і адбілася ў Зводзе законаў ВКЛ, якім з'яўляюцца Статуты 1529, 1566, 1588 гадоў.
Статут 1588 года закончыў кадыфікацыю права ў ВКЛ. Гэта выдатны помнік беларускай мовы і юрыдычнай думкі феадальнай эпохі.